ข้าวกระยาคูตำรับโบราณที่ปัจจุบันถือว่าหากินยากมากจะเริ่มทำกันในช่วง ข้าวตั้งท้องระยะน้ำนมและเปลือกมีสีเขียวอ่อนก่อนฤดูเก็บเกี่ยว ชาวนาจะนำรวงข้าวตั้งท้องมาตำคั้นออกมาเป็นน้ำเพื่อให้ได้น้ำนมข้าว แล้วนำมาเคี่ยวกับน้ำใบเตยคั้นสดจนเนื้อเหนียวข้นสีเขียวอ่อน ให้ข้นเป็นข้าวกระยาคูหรือข้าวยาคู ราดด้วยหัวกะทิรสเค็มเล็กน้อยและใส่เครื่องธัญพืชหรือมะพร้าวอ่อนเพิ่มได้
หรือประทานกับส่วนประกอบที่หาได้จากไร่สวน ข้าวกระยาคู คือขนมอร่อยตำรับโบราณที่ปัจจุบันถือว่าหากินยากมาก กลายมาเป็นประเพณีโบราณของไทยในช่วงการทำบุญ โดยจะมีชาวบ้านมาร่วม กวนข้าวยาคูถวายพระสงฆ์และแจกจ่ายให้กับผู้มาร่วมงานยังคงอยู่ คือความสมัครสมานสามัคคี และการถวายสิ่งดีมีประโยชน์แด่พระสงฆ์ ตามความเชื่อที่ปรากฏในพระไตรปิฎกที่กล่าวถึงที่มาของข้าวยาคูว่าพราหมณ์คนหนึ่งนำข้าวยาคูมาถวายพระพุทธเจ้า ผลบุญจึงส่งให้เป็นผู้รู้ธรรมองค์แรก ชาวพุทธส่วนหนึ่งจึงเชื่อว่า อานิสงส์ของการให้ทานข้าวยาคูหรือให้ข้าวยาคูแก่ผู้อื่น คือการให้ อายุ วรรณะ สุข กำลัง และปฏิภาณผู้มีปัญญา